1. Hãy chọn các thực phẩm có giá trị dinh dưỡng và bảo đảm vệ sinh an toàn
Nên đi chợ vào buổi sáng sớm, mua thực phẩm tại các địa điểm bán cố định, thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, bày bán nơi sạch sẽ, thoáng mát, có phương tiện bảo quản phòng tránh ô nhiễm.
Chọn các loại rau, củ, quả còn tươi, giữ nguyên trạng thái tự nhiên, không bị dập nát, không có hình dáng, màu sắc hoặc mùi vị lạ. Không chọn khoai tây đã mọc mầm, các loại nấm lạ có thể gây ngộ độc.
Chọn thịt tươi đã qua kiểm dịch thú y, mặt ngoài khô bóng, không bị nhớt, không có mùi ôi thiu hoặc mùi thuốc thú y, khối thịt rắn chắc, có độ đàn hồi cao, ngón tay ấn vào thịt tạo thành vết lõm nhưng không để lại dấu vết khi nhấc ngón tay ra. Không mua thịt có những bọc nhỏ màu trắng như hạt gạo xen giữa các thớ thịt, mỡ lợn có màu vàng nghệ, gà làm sẵn có da màu vàng thẫm do đã nhuộm phẩm vàng sắt rất độc hại. Phủ tạng phải còn tươi từ các con vật vừa mới giết mổ hoặc được bảo quản lạnh, không có mùi ôi, không có các chấm đỏ hay vết tím bầm.
Chọn cá đang sống hay vừa mới chết nhưng vẫn đạt các tiêu chuẩn cá tươi như:
Thân cá co cứng, khi để cá lên bàn tay thân cá không thõng xuống
Mắt trong suốt, giác mạc đàn hồi.
Miệng ngậm cứng
Mang màu đỏ tươi, dán chặt xuống hoa khế
Vây tươi, óng ánh, dính chặt vào thân
Bụng bình thường, hậu môn thụt sâu và màu trắng nhạt
Thịt rắn chắc, có độ đàn hồi, dính chặt vào xương sống
Các thủy sản khác cũng nên chọn loại còn sống hoặc đã đông lạnh nhưng phải giữ được màu sắc bình thường, không có mùi ươn hôi, mùi hóa chất bảo quản. Thủy sản khô, đã qua chế biến, tẩm ướp cần biết rõ nguồn gốc, đề phòng sự nhầm lẫn với các loại độc tố. Không ăn cá nóc và phải cảnh giác khi chọn cá để tránh mua phải cá nóc khô vì trong phủ tạng, mắt da và cơ quan sinh sản (buồng trứng và túi tinh) của nó có chứa tetrodotoxin rất độc, có thể gây chết người.
Chọn trứng còn nguyên vẹn, màu hồng trong suốt và có thể có chấm hồng ở giữa khi soi qua ánh sáng, không có các vết đen hoặc vân màu xám, không có mùi thối của trứng đã bị hỏng.
Các thực phẩm đóng hộp, đóng gói sẵn phải chọn loại có nhãn mác rõ ràng, còn thời hạn sử dụng và bao bì không bị rách, thủng gây ô nhiễm thực phẩm.
Sữa mẹ là nguồn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng và bảo đảm vệ sinh an toàn nhất cho trẻ. Nếu phải mua thêm sữa hộp, thức ăn chế biến sẵn cho trẻ cần chú ý đọc kỹ các thông tin trên bao bì để chọn loại thích hợp với lứa tuổi, không mua các hộp đã bị phồng, hoen rỉ, bao bì rách, nhãn mác không rõ ràng hoặc thực phẩm đã gần hết hạn sử dụng.
Không sử dụng các loại thực phẩm khô đã bị mốc hoặc có mùi vị lạ. Các loại ngũ cốc, hạt có dầu như đậu, lạc mốc có chứa độc tố vi nấm không thể xử lý bằng nhiệt được, có thể gây ung thư rất nguy hiểm.
Không sử dụng các thực phẩm còn nghi ngờ, chưa biết rõ nguồn gốc.
Không sử dụng formaldehyt, hàn the, phẩm màu và đường hóa học không nằm trong danh mục cho phép của Bộ Y tế để chế biến thực phẩm.
2. Sử dụng nước sạch và an toàn
Dùng nước máy, nước giếng, nước mưa, sông suối…đã qua xử lý khử trùng, hoặc lắng lọc để rửa thực phẩm, chế biến thức ăn, đồ uống và rửa dụng cụ.
Nước phải trong, không màu, không mùi, không vị lạ. Nếu nguồn nước có nghi ngờ nên đề nghị cơ quan y tế kiểm tra.
Dụng cụ chứa nước phải đảm bảo sạch, không thôi các chất gây độc như kim loại, phụ gia, màu, mùi vào nước, không được có rêu bẩn bám xung quanh hoặc ở đáy, có nắp đậy kín, dễ cọ rửa và nên có vòi nước để lấy nước.
Dùng nước đã đun sôi để uống hoặc dùng pha chế nước giải khát, làm kem, nước đá.
Bình đựng nước uống phải bằng vật liệu chuyên dùng chứa đựng thực phẩm theo quy định của ngành Y tế, được rửa sạch hàng ngày và tráng lại bằng nước sôi. Tuyệt đối không thò cốc chén vào múc nước hoặc uống trực tiếp vào bình đựng nước uống.
3. Sử dụng các đồ dùng nấu nướng và ăn uống sạch sẽ
Bát đĩa dùng xong phải được rửa ngay (theo 4 bước: vét sạch thức ăn thừa, cọ rửa bằng nước có xà phòng, rửa lại bằng nước đến sạch, tráng lại dưới vòi nước chảy hoặc bằng nước sôi) úp vào giá khô ráo và tránh bụi bẩn.
Vật dùng để cọ rửa dụng cụ ăn uống phải để riêng biệt, giặt sạch sau mỗi lần sử dụng và không được dùng vào các việc lau chùi khác.
Không dùng khăn ẩm mốc, nhờn mỡ để lau khô bát đĩa. Nếu dụng cụ ăn uống vừa rửa xong cần dùng ngay thì tốt nhất nên tráng lại bằng nước sôi.
Dụng cụ tiếp xúc với thực phẩm sống, chín riêng biệt.
Chỉ sử dụng xà phòng, các chất tẩy rửa dụng cụ ăn uống đã được ngành Y tế cho phép, không để lại tồn dư gây độc sang thực phẩm.
Sử dụng các dụng cụ trong chế biến, nấu nướng, chứa đựng và phục vụ ăn uống đảm bảo sạch, an toàn. Không dùng dụng cụ bằng đồng, bằng sắt hoặc sành sứ tráng men màu sặc sỡ, thủy tinh gia công và nhựa tái sinh có màu để chứa đựng thực phẩm lỏng vì chúng có thể thôi kim loại nặng như chì, cadimi…hoặc phụ gia, chất hữu cơ có mùi lạ làm ô nhiễm thực phẩm.
Không sử dụng các dụng cụ ăn uống đã bị rách, xước, sứt mẻ, mốc bẩn hoặc hoen rỉ vì rất khó rửa sạch.
Tuyệt đối không sử dụng bao bì đã từng chứa đựng các hóa chất độc, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, chất sát trùng tẩy rửa…để đựng thực phẩm.
4. Chuẩn bị thực phẩm sạch sẽ và nấu chín kỹ
Lựa chọn phần ăn được, loại bỏ cát sạn, mảnh kim loại, mảnh gỗ, ruồi, kiến, gián, lông tóc…hoặc các vật lạ khác lẫn vào thực phẩm.
Rau quả phải ngâm trong nước sạch rồi rửa kỹ dưới vòi nước chảy hoặc thay nước rửa trong chậu 3-4 lần.
Các loại thực phẩm đông lạnh phải là tan băng đá hoàn toàn và rửa sạch trước khi chế biến, nấu nướng.
Nấu chín kỹ thực phẩm để tiêu diệt các mầm gây bệnh. Chú ý phần giữa miếng thịt hoặc thịt gần sát với xương (gà, vịt, chân giò, cá…) nếu thấy còn có màu hồng hoặc máu đỏ thì bắt buộc phải đun lại đến khi chín hoàn toàn.
5. Ăn ngay khi thức ăn vừa chế biến xong
Ăn ngay trước khi thức ăn còn sống, vừa nấu chín xong vì thức ăn chín để nguội ở nhiệt độ thường thì vi khuẩn sẽ xâm nhập và phát triển, thời gian để càng lâu, vi khuẩn phát triển càng nhiều có thể đến mức nguy hiểm.
Đối với thực phẩm không cần nấu chín như nộm, các món trộn, nước trái cây, chuối, cam, dưa và một số loại thức ăn đặc biệt khác thì cần ăn ngay khi vừa chuẩn bị xong.
6. Bảo quản cẩn thận thức ăn đã nấu chín và đun kỹ lại trước khi ăn
Nếu thức ăn phải chuẩn bị trước hoặc chờ đợi sau hơn 2 giờ thì cần giữ nóng ở nhiệt độ từ 600C trở lên hoặc duy trì điều kiện bảo quản lạnh từ 50C trở xuống. Không bảo quản thức ăn chín qua nhiều ngày, kể cả ở trong tủ lạnh. Đối với thức ăn của trẻ nhỏ thì nên chuẩn bị đủ ăn trong một bữa và phải cho ăn ngay khi còn ấm hoặc vừa nguội, không nên bảo quản tủ lạnh.
Không đưa thức ăn đang nóng hoặc khối lượng quá nhiều vào tủ lạnh vì bộ phận làm lạnh sẽ không đủ khả năng làm lạnh thực phẩm nhanh được. Khi phần giữa của thực phẩm còn ấm (trên 100C) thì vi khuẩn có thể phát triển đến mức gây bệnh.
Không để lẫn thực phẩm sống và thức ăn chín.
Thức ăn chín an toàn và vệ sinh có thể bị ô nhiễm khi tiếp xúc với thực phẩm sống.
Thức ăn chín cũng có thể bị ô nhiễm vi sinh vật qua tiếp xúc gián tiếp với thực phẩm sống như trong trường hợp dùng dao, thớt mổ cá hoặc làm gà sống chưa được rửa sạch để thái thịt chín.
Không dùng tay trực tiếp lấy thức ăn chín hay nước đá để pha nước uống.
Thức ăn cần được che đậy để tránh bụi, ruồi nhặng hay sự xâm nhập của côn trùng, gặm nhấm và các động vật khác.
Bảo quản tốt các thực phẩm đóng gói theo đúng yêu cầu ghi ở nhãn.
Đun lại thức ăn chín ở nhiệt độ sôi đồng đều ngay trước khi ăn là biện pháp tốt nhất để đề phòng bất kỳ một loại vi khuẩn nào có thể phát triển trong quá trình bảo quản. Thức ăn chín giữ ở nhiệt độ lạnh cũng chỉ làm hạn chế quá trình phát triển của vi khuẩn mà không tiêu diệt chúng.
7. Giữ vệ sinh cá nhân tốt
Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch:
+ Trước khi ăn, chế biến hoặc tiếp xúc với thức ăn
+ Sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc với các thực phẩm tươi sống, vật nuôi, côn trùng, gặm nhấm, các vật dụng có thể gây bẩn tay hoặc dừng lại làm việc khác như thay tã lót cho trẻ, xì mũi, gãi đầu, ngoáy tai…
Nên xát xà phòng lên cả cổ tay và bàn tay, rửa sạch dưới vòi nước chảy, chú ý cọ kỹ ở các kẽ ngón tay, móng tay. Nếu rửa trong chậu thì phải có gáo múc nước dội tráng lại. Không lau tay bằng khăn bẩn hay tạp dề, quần áo đang mặc.
Mặc quần áo sạch sẽ (nên đeo tạp dề, khẩu trang) đầu tóc gọn gàng khi chuẩn bị thực phẩm.
Không hút thuốc khi đang chế biến thực phẩm. Nếu cần ho, hắt hơi hay xì mũi thì phải đi ra khỏi khu vực có thức ăn chín.
Giữ móng tay ngắn và sạch sẽ. Không đeo các đồ trang sữc như vòng, nhẫn khi đang chế biến thực phẩm. Nếu có vết thương ở tay thì phải băng kín bằng vật liệu không thấm nước trước khi tiếp xúc với thực phẩm.
Không chế biến thực phẩm hoặc phục vụ ăn uống khi đang bị đau bụng, ỉa chảy, sốt, nôn, nhiễm trùng ngoài da hoặc các bệnh lây truyền khác.
8. Giữ vệ sinh nơi ăn uống và chế biến thực phẩm.
Khu vực chế biến thực phẩm phải không có nước đọng, xa các khu gây khói, bụi bẩn, nhà vệ sinh hoặc khu chăn nuôi gia súc, rải thác gây ô nhiễm môi trường.
Tất cả các bề mặt dùng để chuẩn bị, chế biến thực phẩm nên có màu sáng, phải dễ cọ rửa, vệ sinh ngay sau mỗi lần sử dụng và luôn đảm.
Tất cả bề mặt dùng để chuẩn bị, chế biến thực phẩm nên có màu sáng, phải dễ cọ rửa, vệ sinh ngay sau mỗi lần sử dụng và luôn đảm bảo sạch sẽ, khô ráo.
Bếp, phòng ăn phải đủ ánh sáng và thông thoáng.
Bàn ăn, nơi để thức ăn chế biến phải cao từ 60cm trở lên.
Hệ thống cống rãnh phải kín, thông thoát, không để nước rửa thực phẩm, nước rửa dụng cụ ăn uống ứ đọng làm ô nhiễm môi trường xung quanh.
Thức ăn còn thừa, thực phẩm thải bỏ phải được đựng vào thùng kín có nắp đậy và chuyển đi hàng ngày, tránh ruồi nhặng.
Khi làm vệ sinh không để được các chất tiệt trùng, tẩy uế cống rãnh bắn vào gây ô nhiễm thực phẩm.
Không để các chất độc (như thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, chất sát trùng tẩy rửa…), các chất dễ gây cháy nổ, các chất có mùi khó chịu trong khu vực ăn uống và chế biến thực phẩm.
Phải đủ nước sạch sử dụng trong chế biến thực phẩm và vệ sinh khu vực ăn uống, chế biến.
Để phòng sự xâm nhập của gián, chuột và các động vật khác ở nơi ăn uống và chế biến thực phẩm.
9. Dùng các vật liệu bao gói thực phẩm thích hợp và đảm bảo vệ sinh an toàn.
Thức ăn cần được bảo quản trong điều kiện phòng tránh ô nhiễm, dùng vật liệu bao gói thực phẩm sạch, giữ được tính hấp dẫn về mùi vị, màu sắc và không thôi các chất gây độc hấp dẫn về mùi vị, màu sắc và không thôi các chất gây độc vào thực phẩm.
Không sử dụng các loại lá bẩn, giấy viết, sách báo cũ, giấy in, bao gói hóa chất, bao xi măng, túi nilon tái sinh có màu để gói thức ăn chín.
Nhãn trên bao gói thực phẩm phải trung thực, có đầy đủ nội dung: tên sản phẩm, trọng lượng, các thành phần chính, cách bảo quản, sử dụng, nơi sản xuất chế biến, có số đăng ký sản xuất và thời hạn sử dụng.
10. Thực hiện biện pháp vệ sinh phòng bệnh, giữ gìn môi trường sống sạch sẽ
Thực hiện các biện pháp diệt ruồi, nhặng, gián, chuột….và các hướng dẫn vệ sinh phòng chống dịch bệnh theo chỉ đạo của ngành y tế.
Rác thải phải đựng vào thùng kín có nắp đậy, đổ hàng ngày theo thời gian và nơi quy định, không gây ô nhiễm môi trường xung quanh.
Phải có hố xí tự hoại ở gia đình hoặc nơi công cộng và luôn đảm bảo vệ sinh sạch sẽ. Phải có giấy vệ sinh, nước sạch và xà phòng đủ để tạo thói quen rửa tay sau mỗi lần đi vệ sinh. Thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm là trách nhiệm của mọi người góp phần nâng cao sức lao động, phòng chống bệnh tật, đem lại niềm vui, hạnh phúc cho gia đình và xã hội.
